Si o no

Allereerst even iets anders. Wat leuk dat jullie allemaal zo met mij mee lezen en leuke reacties geven op mijn verhalen. Het is altijd weer leuk als ik de ochtend na een nieuw bericht een overvolle mailbox heb met leuke reacties. Hoewel ik niet op iedereen kan reageren )beperkt internet, een veulentje om voor te zorgen en ook nog al het werk voor school) op verzoek toch even een korte reactie.

Ja, tot nu toe is mijn kamer droog gebleven. Er zijn al drie tropische buien geweest, dus ik heb vertrouwen in het dak gekregen. De buien zijn meestal in de avond. Het gebied waar ik zit is een van de drogere gebieden, je kunt ook zien dat de echt zwarte wolken boven de bergen blijven hangen. Dus last van de regen heb ik nog niet gehad. Het tegenovergestelde is echter waar voor mijn raam. Eerder deze week kwam ik vrolijk uit de douche, of naja ongeveer vrolijk want hij deed niet wat ik wilde dat hij deed, en toen zag ik opeens de gordijnen bewegen. Met maar 1 deur naar mijn kamer die zeker te weten op slot zat, vroeg ik me af wat dat kon zijn. Een kleine zwarte kat, zo bleek, want een van de raampjes is geen raampje maar een kozijn zonder glas. Dat kan hier allemaal, maar gevolg was wel dat er een kat in paniek overal heen vloog omdat ze niet wist hoe ze weer terug kon komen. Een kartonnen doos in het gangetje zorgde voor een tijdelijke schuilplaats en nadat ik de deur open had gemaakt vloog ze door een ander leeg kozijn weer naar buiten. En stond ik nog steeds met hart in mijn keel en een handdoek om me heen te evalueren wat er net was gebeurd. Ach, alles beter dan een vreemde man of een eng dier. 

Wat betreft de paarden, af en toe mag ik er ook wel eens eentje rijden. Daarover later nog meer. Waarschijnlijk mag ik de komende drie weken ook nog twee paarden in vorm gaan rijden, want ze zijn hier nogal inflexibel om het maar even zo te zeggen.

Met mijn eigen paardje Bente gaat het hartstikke goed. Ik word liefkozend door iedereen mama genoemd, ze loopt ’s ochtends en ’s avonds braaf achter me aan en begroet me meer dan eens met een heel lief gehinnik. We weten waarschijnlijk wel waar ze vandaan komt, want een aantal dagen voordat ik haar vond kwamen er mensen langs om te vragen of Jackeline voor een veulentje kon zorgen. Het antwoord was nee, dat is jullie eigen verantwoordelijkheid. Het vermoeden is dat ze niet ouder is dan 4 maanden en dat haar moeder naar de slacht is gegaan. In een van de modernere wijken van Quillacollo (de stad waar ik zit) fokken ze paarden voor de slacht. We denken dat ze niet langer dan een uur aan de boom heeft gezeten omdat er regelmatig mensen langs de plek kwamen en die hebben niets gezien. En ze lag midden op de weg, dus als ze er al was, hadden ze haar moeten zien. Er wordt inmiddels al gesuggereerd dat ze over drie weken met mij mee de bus in gaat, maar dat heb ik tot noch toe af kunnen houden. 

Inmiddels ben ik ook aardig geacclimatiseerd, mijn gewoonlijke reisdiarree is over en er zijn nog geen amoebes of andere nare beesten die hun weg naar mijn darmen hebben gevonden. De muggen vinden mij wel erg lekker, maar deet helpt gelukkig goed, en de klamboe doet wonderen. 

Ik schreef al eerder over de politiek in Bolivia, maar nu zit ik er middenin en dan is het toch net wat anders. Vandaag, op zondag 21 februari wordt er in Bolivia een referendum georganiseerd over de mogelijkheid om als president een derde termijn uit te zitten. Evo Morales is al gekozen voor zijn, in onze ogen derde termijn. Het punt is alleen dat hij tijdens zijn eerste termijn de naam van de Republiek Bolivia heeft veranderd in de Plurinationale staat van Bolivia, waardoor deze derde termijn eigenlijk geldt als tweede omdat tussendoor het politieke systeem is veranderd. Gezien het feit dat hij tijdens de afgelopen verkiezingen wederom met ruim 60% van de stemmen tot president werd gekozen, en zelfs in drie van de vier media luna regio’s in het oosten van Bolivia, zou in principe moeten betekenen dat deze derde termijn helemaal geen slechte keus is. En aanvankelijk is het ook moeilijk om te zien wat Morales fout zou doen. Hij heeft van een van de armste landen van Zuid-Amerika, een land met een groeiende economie gemaakt. Inkomsten van grote industrieën als de mijnbouw komen steeds meer ten goede aan iedereen en zoals ik dan behoor te zeggen, ook het onderwijs gaat vooruit. 

Toch is zijn herbenoeming een punt van discussie, zowel binnen het land als daarbuiten. De grote vraag in het land is of de plurinationale staat wel zo plurinationaal is en in hoeverre dit idee onderhevig is aan de economische vooruitgang van het land. Het voorbeeld is de situatie in 2011 waar de president besloot om Villa Tunari, in het district Cochabamba waar ik nu zit, te verbinden met San Ignatio de Moxes, in het district Beni meer naar het noorden, via een grote snelweg. Deze snelweg loopt door Isiboro-Sécure Indigenous Territory and National Park (TIPNIS), een gebied dat zeer belangrijk is voor de inheemse bevolking. De bevolking kwam in opstand en organiseerde marsen, niet zozeer tegen beslissingen maar eerder tegen beslissingen die worden gemaakt zonder consultatie van de verschillende groepen die hierbij betrokken zijn. De opstand werd neergeslagen door de politie en de schuld werd neergelegd bij buitenlandse organisaties. 

Nu laat het andere landen, zoals de VS, zeker niet koud dat Bolivia het zo goed doet. Met haar schat aan grondstoffen is het een bijzonder aantrekkelijk land om in te investeren zoals in Venezuela met de olie en daar hun slaatje uit te slaan. Het anti-kapitalistische idee van Morales, naar het voorbeeld van Fidel Castro, werkt bijzonder goed. Hoewel niet alle keuzes goed waren, was de uitkomst altijd voorspoedig. Daarnaast is het land eveneens bijna volledig autonoom gebleven in haar economie en is ze betrekkelijk onafhankelijk. 

Maar de vraag is hoe lang het manoeuvreren tussen de rijke media luna en zijn familie van inheemse volkeren nog succesvol kan zijn. Hoe lang kan hij het land nog besturen met de gratie van de meerderheid? En dat is de vraag van het referendum aankomende zondag. En ik zou niet weten wat ze kiezen. Wat ik echt geweldig vind, is dat een referendum betekent dat het land 48 uur voor het referendum droog wordt gelegd. Er mag geen alcohol genuttigd of verkocht worden en clubs en discotheken gaan dicht. Ook privé feestjes zijn niet toegestaan. Daarnaast is er op de dag van de verkiezingen geen openbaar vervoer mogelijk. Dát lijkt me nu eens een goed idee voor de Nederlandse verkiezingen, naja behalve het openbaar vervoer dan, maar dat werkt überhaupt niet.

Hier is het dus een bijzonder rustige dag geweest. We zitten vlak bij het vliegveld, maar vanwege het referendum zijn er geen nationale vluchten en dan ook nog eens zonder auto’s maakt het geweldig natuurlijk hier. De ochtend dus rustig begonnen en me mentaal voorbereid op een dag hard werken. Wat wellicht niet iedereen weet is dat ik terwijl ik hier ben ook mijn stageverslag moet schrijven, welke een onderzoek is, daarnaast volg ik een vak op zelfstudie én ben ik begonnen aan mijn thesis. Even om te zorgen dat jullie niet denken dat ik hele dagen in het zonnetje met paarden rondsjok en mezelf vol stop met arroz con pollo ;) (rijst met kip). Maar natuurlijk verliep dat anders. Vanochtend, toen ik wel lekker rustig in het zonnetje een boek zat te lezen, vroeg Jackeline of ik mee wilde naar het stembureau. NATUURLIJK! Stemmen gebeurt hier op de basisschool, het collegio, dat net om de hoek is. Overal lopen mensen in hun beste kleren en veel families maken er een dagje uit van omdat ze toch nergens heen kunnen. De school is gewoon een heel groot gebouw. Voor de gelegenheid staan er in de straat ervoor legio kraampjes met eten en drinken van alle soorten en maten. Door de grote poorten hangt aan de linkerkant de hele muur vol met de namen van de kiesgerechtigden. Gesorteerd op achternaam moeten zij naar een bepaalde mesa (tafel). Het grappige is dat moeder en dochter niet in dezelfde rij hoeven te staan. Immers geldt in Zuid-Amerika, net als in Spanje, dat kinderen de namen van hun vader en moeder krijgen. Als je dus Maria Lopez Garcia heet, heette je moeder iets met <voornaam> <achternaam vader> Garcia en je vader <voornaam> Lopez <achternaam moeder>. Klinkt ingewikkeld maar valt best mee. De school is eenvoudig. Vanaf een grote binnenplaats staan de lokalen er in een U vorm omheen, als ik zo even snel tel, denk ik dat er een stuk of 25 lokalen zijn. Simpel ingericht met houten meubilair, en achterin op de binnenplaats is een apart gebouw met toiletten. Tevens is er een overdekt voetbal/basketbalveld. Het is geen rijke school, Rodrigo en Alejandro gaan hier naar school maar alleen in de ochtend. Scholen die meer geld van de overheid krijgen, kunnen vaak een lunch aanbieden waardoor de kinderen ook ’s middags naar school kunnen/gaan. En soms zit er een deur verkeerd om in, ach kan gebeuren. Het stemmen gaat eigenlijk niet zo anders dan in Nederland. Je laat je ID bewijs zien, dan krijg je een stembiljet dat uitvoerig is getoond aan het aanwezige publiek, weet je zeker dat het echt is, en er staan vier handtekeningen en vingerafdrukken op van de aanwezige verantwoordelijken. Dan word je samen met het biljet het lokaal in gelaten, kruis je het hokje aan, kom je weer naar buiten en stop je het biljet in de bus. Vervolgens teken je bij je naam en bevestig je met een vingerafdruk. Je krijgt je ID kaart terug en een bewijs van stemmen, een soort persoonlijk kaartje. Bij alle tafels was het rustig behalve natuurlijk bij degene waar wij moesten zijn. Bij de lunch hadden we het erover dat het allemaal zo ongelooflijk langzaam ging, dat het overschrijven van een ID nummer overbodig is en dat iedereen echt wel weet hoe een stembiljet eruit ziet. 

Hoe dan ook, een half uur later stonden we weer buiten. We kochten een ijsje en wat fruit en liepen weer naar huis. Voor de lunch waren we uitgenodigd bij de broer van Jackeline die letterlijk tegenover het huis woont (lees aan de andere kant van de weide). Van tevoren aten we al wel een bordje soep, want je mag niet hongerig aankomen. We werden vrolijk begroet, inclusief een kus op de wang, eentje zo begroeten ze elkaar hier. En toen begon de maaltijd. Onder uitvoerige evaluatie van het referendum, voor zover ik heb begrepen uit de bumperstickers is het merendeel van Quillacollo en ook Cochabamba tegen de voorgestelde wetsverandering, begonnen we aan een tweede bordje soep. Met een groot stuk kip, een aardappel en iets nieuws: gedroogde aardappel. Het zag er uit als kleine stukjes grijzige massa, maar o wat was dat lekker. Ik kan niet uitleggen hoe het smaakte en waarschijnlijk als ik er zo een zou nemen zou het niet lekker zijn, maar met de kip en de soep was het heerlijk. Ondertussen een groot glas cola met, vooruit, een ijsklontje. Het voordeel hier is dat de mensen zelf het water ook niet kunnen drinken en omdat het rijke families zijn waarbij ik ga eten weet ik zeker dat het geen leidingwater is waarmee de ijsblokjes zijn gemaakt. De cola is toch een kleine zekerheid, het helpt vaak als je last hebt van je maag en ik gebruik het soms ook als zekerheid voor als ik het eten niet helemaal vertrouw. Dat was hier trouwens ongegrond, maar lauwe cola is nog altijd lekkerder dan lauwe 7-Up. Door naar het toetje, pudding van passiefruit, heerlijk! En daarna was het wachten op het hoofdgerecht. Er waren gok ik zo’n 20 man aanwezig die druk bezig waren met de bbq, maïs pellen en broodjes smeren. Uiteindelijk kwam er eerst een schaal met stukjes worst langs, pittig en gewoon. Heerlijk, want als ze iets hier goed kunnen, dan is het vlees bereiden. Ik zou alle vegetariërs afraden om naar Bolivia te gaan, tenzij je fan bent van aardappels. Als tweede kwamen er spiezen langs met dunne lapjes vlees, koeienhart en iets dat erg vaak hier wordt gegeten 's avonds als hapje. Ook heerlijk en met traditionele aardappels. De aardappels die we hier eten zijn paars, donkerpaars. Ze komen alleen voor in Peru en Bolivia en hebben een donkerpaarse schil, vaak een paarse rand aan de binnenkant en verder gewoon normaal. Qua smaak zijn ze niet zo heel anders, ze zien er alleen vreemd uit met hun langwerpige vorm. Denk je dat we er al waren (het was inmiddels vier uur), nou niet dus. De klapper moest nog komen. Twee grote stukken vlees, met twee aardappels, een halve kolf gekookte maïs met kaas en een stuk brood met kruiden. Inmiddels was ik overgestapt op de fanta passievrucht en ik begon me sterk af te vragen hoeveel er nog zou komen. Het vlees was verrukkelijk, de maïs heerlijk en ik bedacht me dat ik thuis ook maar eens zelf maïs moet gaat koken, veel lekkerder dan uit blik. En het brood deed me, behalve het gebrek aan knoflook, aan de bbq’s van thuis denken. Als afsluiter kwam opa nog aan met een heel lekkere zoete witte wijn, bijna portachtig en die kon ik niet afslaan. Ook een tweede en een derde glas kon ik niet weigeren, het was tenslotte maar een klein stukje lopen en over open terrein. Om half zes kon ik geen pap meer zeggen en besloot ik te gaan uitbuiken met mijn boek op bed. En daar ben ik om acht uur nog steeds mee bezig. Als ik het zo terug lees was het een bizarre dag, ik begrijp steeds meer van wat er wordt verteld aan tafel en heb het geluk dat deze familie daadwerkelijk over iets praat, politiek, de situatie in de stad en zelfs internationale handel. 

Voor vandaag twee conclusies: ik heb een uniek evenement meegemaakt waar nog lang over gepraat zal worden en ik ben zeker dat ik hier niet zal verhongeren.